Tags: , , , , ,

Floreren in het onderwijs met behulp van positieve psychologie

Gelukkig zijn, is wat nagenoeg alle ouders antwoorden, als je ze vraagt wat zij belangrijk vinden voor de toekomst van hun kind. Zolang het NJI alleen preventieve interventies kent, gericht op voorkomen van het negatieve, lijkt er weinig kans op actief beleid op persoonsvorming, floreren en welbevinden in het onderwijs.

Tot aardige, vaardige en waardige volwassene…

In Nederland bestaat geen eenduidig antwoord op de vraag wat het doel van onderwijs is. Dit heeft te maken met onze vrijheid van onderwijs, die in artikel 23 van de Grondwet is vastgelegd. Scholen hebben hiermee de vrijheid en de gelegenheid om eigen doelen te koppelen aan onderwijs. Sinds 1993 moeten scholen wel een aantal kerndoelen hanteren, door Stichting Leerplan Ontwikkeling geformuleerd voor de grotere leergebieden, zoals de talen, rekenen, wiskunde, oriëntatie op jezelf en de wereld, kunstzinnige oriëntatie en bewegingsonderwijs (SLO).

Dit is een beknopte samenvatting van een artikel van Jacqueline Boerefijn. ‘Beter onderwijs met behulp van positieve psychologie’ verscheen in 2016 in TTP.

Kerncurriculum

Toekomstgericht onderwijs bestaat volgens het platform Onderwijs2032 (Schnabel 2016) uit een curriculum waarin leerlingen:

  1. een vaste basis aan kennis en vaardigheden opdoen, waarmee ze vakoverstijgend leren denken en werken,
  2. hun kennis en vaardigheden verdiepen en verbreden, met hun eigen mogelijkheden en interesses als leidraad,
  3. zich als persoon vormen waar het gaat om de ontwikkeling van hun identiteit, hun creativiteit en een gezonde leefstijl.

Tot het kerncurriculum van het advies  horen Nederlands, Engels, rekenvaardigheid, digitale geletterdheid en burgerschap. Daarbij komen drie ‘interdisciplinaire kennisdomeinen’: mens en maatschappij, natuur en technologie en taal en cultuur.

Er is ook een rol voor persoonsvorming, ontwikkeling van de eigen identiteit en gezond leren leven. Schnabel komt tot de slotsom dat leerlingen ‘zich moeten ontwikkelen tot aardige, waardige en vaardige volwassenen’. Het advies heeft veel stof doen opwaaien. Vooral persoonsvorming is een onderdeel waar onduidelijkheid over heerst. Sommigen vinden dat dat niet in het onderwijs thuis hoort. Maar kun je wel onderwijs geven zonder ook de persoon van de leerling te raken? Werkt onderwijs niet per definitie ook persoonsvormend?

Vier kerntaken

De Internationale Commissie voor Onderwijs voor de 21e eeuw noemt vier kerntaken van het onderwijs: ‘leren te weten’, ‘leren te doen’, ‘leren te zijn’, en ‘leren samen te leven’ (Delors, 1996). ‘Leren te zijn’ kan wat Jacqueline betreft opgevat worden als ‘leren wel te zijn’, of ‘leren gelukkig te zijn’. Gelukkig zijn, is wat nagenoeg alle ouders antwoorden, als je ze vraagt wat zij belangrijk vinden voor de toekomst van hun kind. Scholen zijn sinds 1 augustus 2015 verplicht om het welbevinden van hun leerlingen te monitoren, naast hoe veilig leerlingen zich op school voelen. Deze wet is er gekomen nadat de verplichte antipestprogramma’s onvoldoende bewezen werkzaam bleken te zijn.

Floreren als onderwijsdoel

De manier waarop nu op scholen gewerkt wordt aan welbevinden is vaak nogal eigenaardig. Veel programma’s zijn negatief van aard. Ze gaan over onderwerpen als drinken, drugs, pesten, voortijdig schoolverlaten of suïcide op een manier van: ‘We verdiepen ons grondig in dit onderwerp, alle nare oorzaken en gevolgen, en spreken dan met elkaar
af dat we het niet zullen doen.’

Meer dan een op de vijf Nederlandse leraren loopt op zijn tandvlees en heeft te kampen met burn-out verschijnselen. De werkdruk is op veel scholen dermate hoog, dat men niet toekomt aan gesprekken over het doel van onderwijs. Het zou leraren mijns inziens (Jacqueline –red.) kunnen helpen, als dergelijke gesprekken juist wel gevoerd worden, en als men het erover eens is dat floreren op hun school een belangrijk doel is, dan mag men daar beroepstrots uit putten. Wat is nu mooier werk dan kinderen helpen richting een florerend leven?

We verdiepen ons grondig in dit onderwerp, alle nare oorzaken en gevolgen, en spreken dan met elkaar
af dat we het niet zullen doen.

Relatie en motivatie

Het welbevinden van leraren is ook een belangrijke factor wat betreft academische prestaties in de school. Gelukkige leraren hebben leerlingen die beter presteren (Briner & Dewberry, 2007). Empathisch leraren verbeteren de motivatie en academische vaardigheden van hun leerlingen. Leraren vinden het zelf belangrijk om een goede band met leerlingen te hebben, en aandacht te besteden aan een positieve sfeer in de klas. Dit is prettig voor de leraar zelf, maar heeft ook bijwerkingen van onschatbare waarde. Een positieve sfeer gecreëerd door de leraar verhoogt de motivatie van kinderen om te leren (Pakarinen et.al, 2014), en verkleint de kans op problemen als bijvoorbeeld radicalisering van jongeren (Van der Helm & Bekken, 2016).

Positief perspectief

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO, 2005) pleit ervoor om de aandacht voor geestelijke gezondheid niet te beperken tot de afwezigheid van psychische problemen, en meer aandacht te hebben voor geestelijke gezondheid vanuit een positief perspectief. Het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) schreef haar visiedocument over Positief jeugdbeleid en noemde welbevinden nadrukkelijk als een voorwaarde en uitkomst van positieve ontwikkeling (Van Oenen & Westering, 2010).

Deze visie is helaas nog niet terug te vinden in de Databank Effectieve Jeugdinterventies. Het NJI definieert een jeugdinterventie als een planmatige en doelgerichte aanpak ter bevordering van de psychische, sociale, cognitieve of lichamelijke ontwikkeling van een kind of jongere (9 maanden tot 24 jaar) waar deze (mogelijk) bedreigd of belemmerd wordt en die gericht is op het kind of de jongere zelf, de opvoeders of de opvoedingsomgeving.

Werken aan welbevinden

Als we willen werken aan welbevinden en floreren, dan kunnen we dit koppelen aan de door het Platform Onderwijs2032 voorgestelde persoonsvorming. Visser (2016) deed voor het SLO een conceptueel vooronderzoek, en kwam uit op drie mogelijke varianten om aandacht voor persoonsvorming een plek te geven in school:

  1. De vak-variant, waarbij aparte lessen ingericht worden voor persoonsvorming.
  2. De uitgesmeerde of bildungvariant, uitgaande van de uitgewerkte ideeën daaromtrent van een school gekoppeld aan bestaande of nieuwe vakken.
  3. De integrale of communityvariant. Hier staat de school als vormend instituut centraal, als pedagogische gemeenschap.

Amplitie

Er is voldoende grond om te streven naar welbevinden en floreren van leerlingen. Als een interventie puur gaat om het verbeteren van welbevinden, kunnen we dit ‘Amplitie’ noemen. ‘Amplitie’ (afkomstig van het Latijnse woord ‘amplio’) betekent: versterken, vergroten en vermeerderen. Preventie kan helpen om amplitie vooruit te helpen.

Een programma met te verwachten positieve uitkomsten als een positieve sfeer, meer welbevinden bij de leerlingen en hogere cijfers maakt helaas nog weinig kans om financiering te vinden voor onderzoek. Als het doel van een dergelijke interventie uitgebreid kan worden naar parallelle preventie van depressie, angst, pesten, drugsgebruik, voortijdig schoolverlaten of andere jeugdproblematiek, dan neemt de kans op mogelijke financiering voor onderzoek toe.


Verder lezen:

  • Lees hier het hele artikel uit het Tijdschrift voor Toegepaste Psychologie (PDF)

Jacqueline Boerefijn is ruim 22 jaar biologiedocent. In 1994 deed ze onderzoek naar het verbeteren van het welbevinden van dieren in een dierentuin. In 2008 won ze een onderwijsprijs voor haar idee voor Lessen in geluk. In 2010 werd ze Nederlands eerste master toegepaste positieve psychologie.

Tags: , , , , ,

Ook Interessante Artikelen

Hoogbegaafde leerling vaak zonder school

Slechts 25% van de samenwerkingsverbanden biedt voltijds hb-onderwijs blijkt uit onderzoek. De behoefte aan dit type onderwijs kan wel eens veel groter zijn, gezien ook de 15.000 thuiszitters. Tijd om…
Lees verder

Bezoeker!

Community Leden

Alle Leden >>>

Whitepaper arbeidsmarkt

Whitepaper onderwijs arbeidsmarkt

Whitepaper digitale toepassing didactiek

didactiek download

Whitepaper Werkstress de baas

HR download onderwijs

Whitepaper Hybride leeromgeving

Leeromgeving download

Whitepaper maatschappij

Maatschappij onderwijs download

Whitepaper onderwijsontwikkeling

onderwijsontwikkeling download

Whitepaper effectief afstandsonderwijs

Onderwijs organiseren download

Whitepaper professionalisering

onderwijs professionalisering download

ICT-gebruik in het onderwijs

Onderwijs Technologie download

Registreer je als lid

Artikelen & Blogs

Apps & Tools

🙁

WORD LID

Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.

PUBLICEER

Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.

ADVERTENTIE

In de spotlight

Vacature

Schooldirecteur | Margrietschool

Boek

Burgerschap is zorgen voor jezelf, zorgen voor elkaar en voor de aarde waar we op wonen.

DOEboek Burgerschap: 100 acties om de wereld mooier te maken

Kalender

Bouwen maar HJK banner Landelijk congres Jonge Kind-600x275a
landelijk congres bouwen maar banners-600x627a

Landelijk congres Jonge Kind 2024: Bouwen maar!

App

Picoo stimuleert actief samen spelen onder kinderen met de eerste interactieve spelcomputer voor buiten. Zonder scherm! Zo combineert Piccoo het avontuurlijke van buitenspelen met het interactieve van gamen. Eindeloos speelplezier dus! 
gamification onderwijs

Picoo – gameconsole voor buitenspelen