Tags: , , , , ,

Leerachterstand? Achterstand op wat? Of op wie?

De coronacrisis heeft ons allemaal op een andere wijze naar onderwijs doen kijken. Wat is daadwerkelijk de bedoeling van onderwijs en op welke manier moeten we het onderwijs vormgeven?

Onder druk wordt alles vloeibaar

Het lijkt er steeds meer op dat corona de katalysator is – of op zijn minst zou kunnen zijn – voor de transformaties waar het onderwijs en de samenleving al veel langer aan toe zijn. Vrijwel alles wat in het onderwijs een vanzelfsprekendheid was, wat ons houvast en zekerheid gaf (al was het soms een schijnzekerheid) hebben we binnen een paar weken of zelfs dagen los moeten laten: het schoolgebouw, klaslokalen, les door een leraar voor de klas, schoolboeken, het lesrooster, wel of niet blijven zitten, de eindtoets, het eindexamen en misschien zelfs de zomervakantie. Dit alles maakt veel los bij mensen in en rond het onderwijs en bij de betrokken gezinnen en partijen – van angst en frustratie tot hoop en (her)ontdekken van de dingen die er werkelijk toe doen in het leven.

Wat is een leerachterstand?

En wat is de bedoeling van onderwijs? Momenteel staan de media vol met zorgen over de leerachterstanden die leerlingen oplopen. De vraag blijft wat we daaraan kunnen doen. Om die vraag te beantwoorden moet er eerst dieper gegraven worden. Dan hebben we te maken met vragen zoals: wat verstaan we onder leerachterstand? Bij wie is er daadwerkelijk een leerachterstand? En hoe erg is de leerachterstand? De eerste vraag vormt ook meteen de belangrijkste.

Leerachterstand kan alleen bestaan wanneer er een norm is vastgesteld. De vraag hierbij is wat die norm precies is. Velen nemen hiervoor het lesprogramma, het curriculum en de daarmee samenhangende doelen. Bij voldoende voortgang wordt er bepaald of een leerling wel of niet door mag gaan naar het volgende schooljaar. Deze kijk op ontwikkeling vergt vele aannames, waarvan we ons af moeten vragen of deze wel kloppen. 

Aannames

Deze kijk op ontwikkeling vergt een heleboel aannames, waarvan we ons moeten afvragen of ze waar zijn, of ze kloppen met hoe het daadwerkelijk is. Doet de aanname recht aan wat we weten over volwaardige menselijke ontwikkeling, over het leven. De aannames zijn:

  • Er bestaat een gemiddelde, een gemiddeld kind, de gemiddelde mens
  • We kunnen op basis van dat gemiddelde, die norm, kinderen indelen in ‘hoger’ en ‘lager’; in ‘verder’ en ‘minder ver’ in hun ontwikkeling; bovengemiddeld is beter dan benedengemiddeld.
  • We kunnen die ontwikkeling standaardiseren en indelen in bijvoorbeeld jaarklassen
  • De ontwikkeling is vooral cognitief – oftewel gericht op taal en rekenen dan wel aparte vakken als biologie, aardrijkskunde en engels.
  • Als je niet de bij jouw jaargroep passende leerdoelen hebt behaald, kun je beter blijven zitten en het jaar overdoen
  • De urennorm stelt hoeveel uur je nodig hebt om het programma af te draaien, als je die niet haalt loop je dus achterstand op
  • Lesmethodes zijn nodig om bij te houden of we op de goede weg te zijn en dienen (volledig) afgedraaid te worden om voortgang te boeken
  • Toetsen en het geven van cijfers (inclusief eindtoets en het eindexamen) zijn een zinvolle manier om te bepalen of een kind goed bezig is of niet, of ze klaar zijn voor vervolgonderwijs

Terug naar wat er werkelijk toe doet

Wat is het doel van onderwijs en van ontwikkeling? Dit is misschien één van de belangrijkste vragen die wij onszelf kunnen stellen. Met het antwoord op deze vraag is het toetsbaar of wat nu gedaan wordt zinvol is. Tijdens de coronacrisis, maar ook als scholen straks weer helemaal opengaan. Gaat het om zo hoog mogelijke rapportcijfers halen, een zo hoog mogelijke vervolgopleiding volgen en uiteindelijk een zo hoog mogelijke status weten te behalen? Of gaat het onderwijs toch om iets anders. Het is fascinerend en confronterend dat we in deze crisis terug worden gefloten naar wat écht belangrijk is. Sociale contacten, lichamelijke en mentale gezondheid en solidariteit. Kennelijk zijn dat zaken die er er werkelijk toe doen. 

Kennelijk is dat toch allemaal het allerbelangrijkste. Dat we het welzijn – in de breedste zin van het woord – van individuen, van de samenleving en van de planeet centraal stellen. En dat we er alles aan moeten doen om dat te waarborgen.

Leren is je weg vinden in nieuwe situaties. En dat doen we nu allemaal bij uitstek, ook alle kinderen. Pippi Langkous: ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.                                           Eric Molenveld, eindverantwoordelijke brede selectie onderwijs Amsterdam

Met ons project ‘wat is het doel van onderwijs?’ hebben we deze vraag jarenlang (en dat doen we nog steeds, bij elke bijeenkomst, alle masterclasses, keynotes, expedities en ontmoetingen) centraal gesteld. Dit zijn de woorden die wij er uit gedistilleerd hebben – maar formuleer er vooral je eigen antwoord op:

  • Leren ontdekken wie je bent, waar je voor staat en waar je naartoe wilt in het leven – je eigen unieke en volledige potentieel leren ontketenen
  • Samen het leven leren en samen leren leven
  • Eigenaarschap leren nemen over je eigen leven en over de samenleving waarnaar we streven: vredig, gelukkig, gezond en duurzaam

Wat is ‘leerachterstand’ in deze context?

Wanneer het concept leerachterstand afgezet wordt tegen de bedoeling van het onderwijs zoals hierboven gesteld, dan wordt de vraag genuanceerder, complexer en breder. Wanneer de school (het onderwijs) een oefenplaats vormt voor de samenleving, dan zullen er veel leerlingen zijn met minder mogelijkheden dan voorheen, simpelweg omdat hun thuissituatie zich er niet voor leent. Maar er zullen ook juist leerlingen zijn die zich in bovenstaande aspecten meer hebben kunnen ontwikkelen dan ze op school zouden doen. We moeten ons constant blijven afvragen wat van belang is om te leren, hoe kinderen optimaal ondersteund kunnen worden in hun ontwikkeling en hoe scholen voor de aanvulling kunnen zorgen wat een thuis niet kan bieden.

 

De redactie heeft zich het recht voorbehouden de originele tekst van Claire Boonstra in te korten.

Ben je benieuwd naar de inspirerende antwoorden op bovenstaande vragen, doorspekt met vele actuele bevindingen uit het onderwijsveld? 

Lees dan het hele artikel van Claire Boonstra: ‘Corona & onderwijs – drama of kans? (1): Leerachterstand & Zomervakantie’

Voor meer bezinning over onderwijs; (voor leiders in onderwijs en ontwikkeling) zie ook Expeditie Leiderschap 

Tags: , , , , ,
Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

Ook Interessante Artikelen

Niveau leesvaardigheid verder onderuit

De nationale peiling Leesvaardigheid einde (s)bo 2020-2021 van de Inspectie van Onderwijs toont dat minder dan de helft van de Nederlandse basisschoolleerlingen nog het basale streefniveau 2F haalt. De dalende…
Lees verder

Met de camera de wijde wereld in

Documentairemaker en onderwijsmanager Tjeerd Muller bedacht een lessenreeks waarbij studenten meer over zichzelf en hun omgeving ontdekken door korte documentaires te maken. Deze aanpak noemt hij ‘docudidactiek’. Docudidactiek is onderdeel…
Lees verder

Bezoeker!

Community Leden

Alle Leden >>>

Whitepaper arbeidsmarkt

Whitepaper onderwijs arbeidsmarkt

Whitepaper digitale toepassing didactiek

didactiek download

Whitepaper Werkstress de baas

HR download onderwijs

Whitepaper Hybride leeromgeving

Leeromgeving download

Whitepaper maatschappij

Maatschappij onderwijs download

Whitepaper onderwijsontwikkeling

onderwijsontwikkeling download

Whitepaper effectief afstandsonderwijs

Onderwijs organiseren download

Whitepaper professionalisering

onderwijs professionalisering download

ICT-gebruik in het onderwijs

Onderwijs Technologie download

Registreer je als lid

Artikelen & Blogs

Apps & Tools

🙁

WORD LID

Met Onderwijscommunity maken we het werkveld iedere dag een stukje beter en mooier. Meld je gratis aan als lid, maak verbinding, haal én breng kennis, maak je eigen ledenprofiel, connect met andere leden en meer.

PUBLICEER

Heb je een uniek en interessant artikel geschreven en denk je dat deze interessant kan zijn voor de leden van Onderwijscommunity? Stuur deze dan in via het formulier en wij gaan er mee aan de slag.

ADVERTENTIE

In de spotlight

Vacature

Schooldirecteur | Margrietschool

Boek

Burgerschap is zorgen voor jezelf, zorgen voor elkaar en voor de aarde waar we op wonen.

DOEboek Burgerschap: 100 acties om de wereld mooier te maken

Kalender

Onderwijs Innovatie Festival Banner Homepage (5)

Onderwijs Innovatie Festival 2024

App

Picoo stimuleert actief samen spelen onder kinderen met de eerste interactieve spelcomputer voor buiten. Zonder scherm! Zo combineert Piccoo het avontuurlijke van buitenspelen met het interactieve van gamen. Eindeloos speelplezier dus! 
gamification onderwijs

Picoo – gameconsole voor buitenspelen